Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Trong thời đại ngày nay, khi xã hội ngày càng phát triển, đời sống vật chất ngày càng nâng cao, thì câu hỏi “Phật giáo nhìn nhận tiền bạc và vật chất như thế nào?” càng trở nên thiết thực. Phật tử tại gia cũng làm ăn, cũng mưu sinh, cũng có gia đình, tài sản. Vậy thì tu học Phật pháp có mâu thuẫn với việc làm giàu hay không?
Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần hiểu rõ: Đức Phật không phủ nhận vai trò của tiền bạc, mà Ngài chỉ dạy cách quản lý và sử dụng tiền bạc đúng chánh pháp, để không bị lệ thuộc, không khổ đau vì nó, và không đánh mất đạo tâm trên con đường tu tập.
1. Tiền bạc – vật chất không xấu
Phật giáo không bao giờ dạy rằng tiền bạc hay của cải vật chất là xấu. Trong kinh điển, Đức Phật từng khen ngợi một số vị cư sĩ giàu có nhưng sống đúng pháp, biết bố thí, giúp người nghèo, cúng dường Tam Bảo.
Tiền bạc chỉ là phương tiện – giống như dao, có thể dùng để cắt rau hoặc làm tổn thương người. Quan trọng là tâm người sử dụng.
“Tài sản chính đáng có thể mang lại hạnh phúc, nếu được sử dụng với trí tuệ.”
– (Tăng Chi Bộ Kinh)
2. Đức Phật dạy người cư sĩ nên có tài sản
Trong Kinh Thi Ca La Việt (Singālovāda Sutta), Đức Phật dạy rõ về bốn nguồn hạnh phúc của người tại gia, trong đó đứng đầu là hạnh phúc khi có tài sản do công sức làm ra một cách chân chánh.
“Tài sản được tạo ra từ mồ hôi, công sức, không gian lận, không trộm cắp — chính là của cải đáng quý.”
– (Kinh Tăng Chi Bộ)
Người tại gia có thể làm giàu – nhưng phải giàu một cách chân chính, không tham lam, không lừa đảo, không gieo nghiệp ác. Phật giáo không ủng hộ sự nghèo khó cố ý nếu điều đó dẫn đến khổ đau và bất an cho bản thân và gia đình.
3. Sự nguy hiểm của tham ái vật chất
Dù tiền bạc không xấu, nhưng tham đắm vào tiền bạc chính là nguyên nhân dẫn đến khổ đau.
-
Người ham tiền sẽ dễ sinh tâm tham lam, sân hận, si mê.
-
Vì tiền, người ta có thể nói dối, gian trá, lừa gạt, sát sinh.
-
Khi mất tiền, dễ sinh phiền não, thù hận, thậm chí tự tử.
“Không có ngọn lửa nào cháy dữ bằng lửa tham.”
– (Kinh Pháp Cú)
Người biết tu là người làm chủ đồng tiền, chứ không để đồng tiền làm chủ mình. Giống như đi thuyền trên nước, nếu nước tràn vào thì thuyền chìm. Cũng vậy, sống giữa vật chất mà không dính mắc, thì tâm vẫn an nhiên.
4. Của cải chia làm 5 phần – Đức Phật dạy cách dùng tiền
Trong Kinh Thiện Sinh, Đức Phật dạy người cư sĩ nên chia thu nhập hợp lý thành 5 phần:
-
Nuôi sống bản thân và gia đình.
-
Giúp đỡ bạn bè, thân quyến, người nghèo.
-
Làm các việc từ thiện, xã hội.
-
Cúng dường Tam Bảo, hộ trì Tăng đoàn.
-
Để dành phòng khi đau bệnh, tai nạn.
Đây là cách tiêu tiền có trí tuệ, không hoang phí, không ích kỷ, cũng không phung phí vào những thú vui tạm bợ.
5. Vật chất nên đủ dùng – sống đơn giản là phúc lành
Trong Kinh Bát Đại Nhân Giác, Đức Phật dạy:
“Nghĩ đến việc mặc nhiều áo quần, ăn ngon vị, ở nhà sang trọng – đều là gốc khổ.”
Sống đơn giản, tiết chế dục vọng, biết đủ – chính là giữ tâm thanh tịnh giữa cuộc đời vật chất. Người biết đủ là người giàu thật sự. Người không biết đủ, dù có hàng trăm tỉ vẫn bất an.
6. Tu hành không đồng nghĩa với bỏ hết vật chất
Có người hiểu sai, cho rằng “muốn tu thì phải bỏ hết của cải”. Nhưng thật ra, từ bỏ không phải là vứt đi, mà là không chấp thủ. Bạn vẫn sống, vẫn làm ăn, vẫn có tiền, nhưng trong tâm không lệ thuộc, không dính mắc.
Người biết dùng tiền làm phương tiện giúp đời, làm việc thiện, nuôi sống gia đình – thì đó là phước báu lớn.
7. Một câu chuyện minh họa: Cư sĩ Cấp Cô Độc
Trong thời Đức Phật, Cấp Cô Độc (Anāthapiṇḍika) là một thương nhân giàu có bậc nhất. Ông dùng tài sản để giúp người nghèo, xây Tịnh xá Kỳ Viên để cúng dường Đức Phật và chư Tăng.
Đức Phật không bảo ông bỏ của cải, mà còn khen ngợi ông là người có trí tuệ sử dụng tiền đúng cách, là bậc hộ pháp cư sĩ mẫu mực.
8. Kết luận: Hãy làm chủ tiền bạc bằng tuệ giác
Phật giáo không bài bác tiền bạc, nhưng cảnh tỉnh rằng:
-
Nếu có tiền mà thiếu đạo đức, tiền sẽ là mầm họa.
-
Nếu có đạo mà thiếu trí tuệ, dễ sinh tâm coi thường đời sống, hoặc rơi vào cực đoan.
Người biết tu sẽ sống giữa cuộc đời mà không bị đời làm đắm chìm. Làm ăn chân chính, tiêu xài hợp lý, biết chia sẻ và biết “đủ” – đó là con đường mà Phật tử tại gia nên đi.
“Tiền bạc như con dao hai lưỡi – người trí dùng để nấu ăn, kẻ ngu dùng để tự hại mình.”
Nam Mô Thường Bất Khinh Bồ Tát.
